ลักษณะทั่วไปของ สิมไม้วัดเจริญทรงธรรม
สิมไม้วัดเจริญทรงธรรม เป็นสิมทึบแบบพื้นบ้านอีสาน สร้างด้วยไม้ ก่อสร้างเมื่อปี พ.ศ. 2489 เดิมเป็นสิมน้ำตั้งอยู่ในสระน้ำทางทิศตะวันออก ต่อมาในปี พ.ศ. 2498 จึงย้ายไปตั้งอยู่บนบก ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือของวัด แล้วเสร็จสมบูรณ์ในปี พ.ศ. 2502 โดยก่อสร้างส่วนฐานของสิมเป็นฐานก่ออิฐถือปูน ตัวอาคารเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าทรงโถงสูง มีมุขหน้า หันหน้าไปทางทิศตะวันออก มีประตูและบันไดทางขึ้นอยู่ด้านหน้า บันไดก่ออิฐถือปูน หัวบันไดประดับด้วยปูนปั้นรูปพญานาค ส่วนหน้าบันประดับด้วยแผ่นไม้แกะสลักเป็นรูปครุฑและรังผึ้ง ผนังเป็นฝาไม้กระดานตามแนวนอน ผนังด้านข้างมีหน้าต่างด้านละ 4 ช่อง ส่วนผนังด้านหลังทึบ หลังคาทรงจั่วซ้อนกัน 2 ชั้น ประดับช่อฟ้าที่เป็นไม้แกสลักรูปธาตุอีสานอยู่กึ่งกลางสันหลังคา หลังคาเดิมมุงด้วยแป้นเกล็ดไม้ ปัจจุบันเปลี่ยนเป็นสังกะสี ภายในสิมประดิษฐานด้วยพระประธานปางสมาธิ ชาวบ้านเรียกว่า “พระดีนอร์”
สิมอีสานคืออะไร?
“สิม” คือโบสถ์หรืออุโบสถที่เรียกกันในภาษาไทยภาคกลาง สิม กร่อนเสียงมาจากคำว่า “สีมา” ซึ่งหมายถึงขอบเขตหรืออาณาเขต ที่กำหนดขึ้นเพื่อใช้ในกิจกรรมของสงฆ์ที่ต้องทำภายในนั้นทำนอกพื้นที่นั้นไม่ได้
“สิม” มี 3 ประเภทคือ 1. “คามสีมา” เป็นสิมที่อยู่ในบ้าน 2. สิมที่อยู่ในป่า เรียกว่า “อพัทธสีมา” ถ้าผูกแล้วเรียก “พัทธสีมา” 3. “อุทกกะเขปะสีมา” ที่เรียกว่า “สิมน้ำ”
สิมบก หรือ คามสีมา
“สิมบกหรือคามสีมา” เป็นผลงานของสถาปนิกพื้นบ้านอีสานอย่างแท้จริง บ่งบอกถึงภูมิปัญญาช่างพื้นบ้านแบบดั้งเดิม ที่สั่งสอน แก้ไข ดัดแปลง สืบต่อกันมา แม้ขนาดจะไม่ใหญ่โตอลังการเมื่อเทียบกับภูมิภาคอื่น แต่ก็เป็นสัจธรรมที่สะท้อนถึงวิถีชีวิตของผู้คนบนถิ่นนั้นๆ ผลงานของช่างต่างถิ่นต่างวัฒนธรรมตลอดถึงการลอกเลียนรูปแบบจากช่างเมืองหลวง จนก่อให้เกิดรูปแบบสิมบก มีลักษณะใหญ่ๆ 4 ลักษณะดังนี้
- สิมพื้นบ้านบริสุทธิ์ สร้างด้วยไม้และอิฐถือปูน ซึ่งแบบอิฐถือปูนมีทั้งแบบมีและไม่มีเสารับปีกนก
- สิมพื้นบ้านประยุกต์โดยช่างพื้นบ้าน(รุ่นหลัง) มีทั้งแบบใช้ช่างพื้นบ้านไท-อีสาน และญวน หรือได้รับอิทธิพลจากช่างญวน โดยจำแนกได้เป็นแบบ ไม่มีมุขหน้า แบบมีมุขหน้า แบบมีมุขหน้าและมุขหลัง และแบบมีระเบียงรอบ
- สิมทึบพื้นบ้านผสมเมืองหลวง
- สิมทึบที่ลอกเลียนเมืองหลวง
สิมน้ำ
ข้อบัญญัติตามพระวินัยปิฎกกล่าวไว้ว่า น่านน้ำที่สงฆ์จะกำหนดเป็นอุทกกะเขปะได้มี 3 ประการคือ
- นที แม่น้ำ
- สมุทร ทะเล
- ชาตสระ ที่ขังน้ำอันเกิดเอง
การทำสังฆกรรมในน่านน้ำ 3 ชนิด จะทำบนเรือหรือบนแพที่ผูกกับหลักในน้ำหรือทอดสมอก็ได้ ให้ห่างจากตลิ่งกว่าชั่ววิดน้ำสาด (ประมาณ 3 วา) ท่านห้ามไม่ให้ทำในเรือหรือแพที่กำลังลอยลำเดินทาง จะทำบนร้านที่ปลูกขึ้นในน้ำ ท่านว่าได้
ดังนั้น “ร้านที่ปลูกขึ้นในน้ำ” จึงเป็นมูลเหตุมาเป็น สิมน้ำ ประเภทถาวรขึ้น สามารถใช้สอยได้ในระยะเวลานานพอสมควร แม้จะไม่มีความคงทนนักปัจจุบัน สิมน้ำ ในภาคอีสานได้สูญหายไปจนเกือบหาดูไม่ได้แล้ว
ข้อมูลอ้างอิง ฐานข้อมูลด้านศิลปกรรมและสถาปัตยกรรมพื้นถิ่น สำนักวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยขอนแก่น
สถานที่ตั้ง
สิมไม้วัดเจริญทรงธรรม ตั้งอยู่ที่ บ้านดอนปอ หมู่ที่ 2 ตำบลหนองบัวใต้ อำเภอศรีบุญเรือง จังหวัดหนองบัวลำภู แผนที่ คลิ๊กเลย
